İnternete “Otomasyon Mühendisi nasıl olunur?” yazdığınızda karşınıza çıkan o steril makaleleri unutun. Hani şu “Matematiği sevin, analitik düşünün, çok çalışın” diyen yazılar var ya… Onlar size sahada panonun kapağını açtığınızda yüzünüze çarpan o sıcak havayı anlatmaz. Ya da bir sensör kablosu koptuğu için gece saat 3’te yatağınızdan kaldırılacağınızı söylemez.
Ben size işin gerçeğini, mutfağını anlatacağım. Şu an 2025 yılının sonundayız. Sektör, 10 yıl öncesine göre bambaşka bir yerde. Eskiden sadece merdiven (Ladder) diyagramı bilmek yetiyordu, şimdi ise C# bilmeyen, SQL sorgusu atamayan, Linux terminaline aşina olmayan birine “Otomasyon Mühendisi” demek zorlaştı.
Eğer bu yola baş koyacaksanız, üniversite diplomanızı bir kenara bırakın (o sadece giriş biletiydi) ve gerçek dünyaya, yani “sahaya” hoş geldiniz. İşte otomasyon mühendisi olmak için adım adım, filtresiz rehber.
Üniversite Efsanesi: “Bize Okulda Bunu Öğretmediler”
Baştan anlaşalım: Elektrik-Elektronik, Kontrol veya Mekatronik Mühendisliği okumuş olmanız harika. Analitik düşünmeyi, diferansiyel denklemleri çözmeyi öğrendiniz. Ama üzgünüm, okulda öğrendiğiniz o teorik PID formülleri, sahada o vanayı titretmeden sürmeye yetmeyecek.
Üniversite size “nasıl öğreneceğinizi” öğretir. Otomasyonu ise saha öğretir. Mezun olduğunuz gün, bir boşlukta hissedeceksiniz. “Ben PLC gördüm ama bu panodaki kırmızı ışık neden yanıyor?” diyeceksiniz. Bu çok normal.
Gerçekçi Tavsiye: Okuldayken “akademik” projelere değil, “endüstriyel” projelere odaklanın. Arduino ile çizgi izleyen robot yapmak tatlıdır ama size endüstriyel bir vizyon katmaz. Mümkünse bir stajda, gerçek bir kontaktörün çekme sesini duyun, 24V DC ile 220V AC arasındaki farkı çarpılarak değil, ölçerek öğrenin.
Kutsal Üçlü: Elektrik, Mekanik ve Yazılım
Otomasyon mühendisi, modern zamanların hezarfenidir. Sadece yazılım bilmek sizi iyi bir IT’ci yapar ama otomasyoncu yapmaz.
A. Elektrik Bilgisi (Olmazsa Olmaz)
Sahada elinizde laptopla gezerken, önünüzdeki sorunun yazılımsal mı yoksa elektriksel mi olduğunu anlamanız gerekir.
- Bir röle nasıl mühürlenir?
- NPN ve PNP sensör arasındaki fark nedir?
- Topraklama hatası analog sinyali nasıl bozar? (Bakın bu, saç baş yoldurur!)
- Motor sürücü (VFD) parametreleri ne işe yarar?
Eğer elektrik projesi okumayı bilmiyorsanız (Eplan, AutoCAD Electrical vb.), o panonun önünde turist gibi bakarsınız. Önce elektriği, sinyal akışını öğrenin.
B. Mekanik Vizyon
Makineyi tanımadan makineyi kontrol edemezsiniz. Pnömatik pistonun hareket hızını, redüktörün boşluğunu, bir robot kolunun atalet momentini (inertia) hissetmeniz lazım. Yazılımda “Start” verdiniz ama motor dönmüyorsa, yazılıma bakmadan önce “Acaba mekanik sıkışma var mı?” diyecek kadar mekanik gözünüz olmalı.
C. Yazılım (Algoritma)
İşte burası sizin sanatınızı icra ettiğiniz yer. Ama unutmayın, 2025 yılında artık sadece Ladder (LAD) diyagramı ile işler yürümüyor.
- SCL / ST (Structured Text): Pascal tabanlı bu diller artık endüstri standardı. Karmaşık matematiksel işlemleri, döngüleri Ladder ile yapmaya çalışmak, kaşıkla tünel kazmaya benzer. SCL öğrenmek zorundasınız.
- Marka Bağımlılığı: “Ben Siemensçiyim”, “Ben Omroncuyum” demeyin. Algoritma evrenseldir.
IF,THEN,ELSEher yerde aynıdır. Bir markada uzmanlaşın (örneğin Siemens TIA Portal) ama diğerlerine de (Beckhoff TwinCAT, Rockwell, Codesys) “Merhaba” diyecek kadar aşina olun.
Yeni Nesil Yetkinlikler: IT ve OT’nin Evliliği
Bundan 10 yıl önce bu başlığı atmazdım. Ama şu an otomasyon mühendisi olmak isteyen birine vereceğim en altın tavsiye budur: IT (Bilişim Teknolojileri) dünyasına adım atın.
Artık fabrikalar “Karanlık Fabrika” olma yolunda. PLC’ler sadece motor sürmüyor; MES (Üretim Yönetim Sistemi), ERP ve Bulut sistemleri ile konuşuyor.
Şu yetkinlikler sizi “sıradan” bir otomasyoncudan, “aranan” bir mühendise dönüştürür:
- SQL Veritabanı: PLC’den aldığınız veriyi bir veritabanına yazmak, okumak.
- Yüksek Seviye Diller: C# veya Python. Özellikle PC tabanlı otomasyon ve veri analizi için şart.
- Network (Ağ) Bilgisi: IP adresleri, Subnet maskeleri, VLAN, VPN, Port yönlendirme… Sahada “Haberleşemiyorum” dediğinizde sorunun kabloda mı yoksa Firewall’da mı olduğunu bilmelisiniz.
- Linux: Evet, yanlış duymadınız. Birçok IoT gateway ve endüstriyel PC artık Linux tabanlı çalışıyor. Temel terminal komutlarını bilmek size +10 puan katar.
İngilizce: “Intermediate” Yeterli Değil
Bu konuda canınızı sıkacağım ama gerçek bu: İngilizce bilmeden iyi bir otomasyon mühendisi O-LA-MAZ-SI-NIZ.
Neden mi?
- Karşılaştığınız o garip hatayı (Error Code: 80C3) Türkçe forumlarda bulamazsınız. Çözüm, Siemens’in global forumunda, Hintli veya Alman bir mühendisin yazdığı İngilizce cevaptadır.
- Kullanacağınız cihazların (Servo, Sürücü, Sensör) datasheet’leri (kullanım kılavuzları) İngilizcedir. “Google Translate ile hallederim” demeyin, teknik terimleri yanlış çevirir, cihazı yakarsınız.
- Yurt dışı projeleri… Bu mesleğin parası ve vizyonu yurt dışı projelerindedir. Orada iletişim diliniz İngilizcedir.
“Anlıyorum ama konuşamıyorum” devri bitti. Okuduğunu anlamak, teknik dokümanı sömürmek zorundasınız.
Teknik kısmı hallettiniz diyelim. Peki ya psikolojiniz? Otomasyon mühendisliği, dünyanın en stresli işlerinden biridir. Nedenini şöyle özetleyeyim:
Siz, zincirin son halkasısınız. Mekanikçi gecikir, elektrikçi gecikir, montajcı gecikir… Projenin teslim tarihine 2 gün kalmıştır ve herkes size bakar: “Yazılımcı halleder.” Yetişmeyen bütün işlerin stresi sizin omuzlarınıza biner. Uykusuz geçen devreye alma geceleri, başında “Ne zaman bitecek?” diye bekleyen fabrika müdürleri, gürültü, toz, yağ…
Eğer konforunuza düşkünseniz, “Akşam 6’da bilgisayarı kapatır çıkarım” diyorsanız, bu meslek size göre değil. Otomasyon, bir yaşam tarzıdır. Bazen gece 2’de, buz gibi bir fabrikanın köşesinde, elinizde soğumuş bir çayla, çalışan makineyi izlemenin verdiği o “başardım” hazzı için yaşarsınız.
Nereden Başlamalı?
Tamam, korkuttuk ve gerçekleri söyledik. Peki şimdi ne yapacaksınız?
- Yazılım Kurulumu: TIA Portal veya Codesys’i bilgisayarınıza kurun. (Bilgisayarınızın RAM’i en az 16GB, tercihen 32GB olsun, yoksa kanser olursunuz).
- Proje Üretin: “Trafik ışığı” devresi yapmayın, komik olur. Gerçekçi senaryolar çalışın: “Bir konveyörden gelen ürünleri sayan, hatalı olanı pnömatik pistonla ayıran, verileri de HMI ekranda gösteren bir sistem.”
- Mentor Bulun: LinkedIn’de veya çevrenizde bu işi yapan abilerinize yapışın. Onların tecrübesi, bin tane kitaptan değerlidir.
- Hata Yapın: Simülasyonda veya eğitim setinde bol bol hata yapın. Kısa devre yaptırın, sonsuz döngüye sokun, PLC’yi “Stop” moduna düşürün. Hatayı ofiste yapmak bedavadır, sahada yapmak pahalıdır.
Online PLC Eğitimi üzerinden de mentorlük ve PLC eğitimi alabilirsiniz. Bunu da mutlaka düşünün. Hem Ekonomik hem de gerçekçi simülasyonlar ile faydasını hissedeceksiniz. Burayı tıklayarak taleplerinizi anlatarak neler yapabileceğiniz hakkında bilgi alabilirsiniz.
Peki bu kadar strese, toza, gürültüye, öğrenilmesi gereken tonla teknolojiye değer mi?
Eğer bir şeyler “üretmekten”, yazdığınız kodun fiziksel bir harekete dönüştüğünü görmekten, devasa makineleri parmağınızın ucuyla yönetmekten keyif alıyorsanız… Evet, kesinlikle değer.
Otomasyon mühendisliği, dünyayı hareket ettiren gizli güçtür. Sabah içtiğiniz kahvenin paketlenmesinden, bindiğiniz arabanın montajına kadar her yerde sizin imzanız olacak.
Yolunuz uzun, yokuşlu ama manzarası çok güzel. Sormak istedikleriniz, takıldığınız yerler olursa yorumlarda buluşalım. Sahada görüşmek üzere!
Unutmayın: Makine yalan söylemez, kodunuz neyse o çalışır.
